Ποιότητα Περιουσιακών Στοιχείων Τραπεζών
Ελληνικό Σχέδιο Προστασίας Περιουσιακών Στοιχείων (πρωτοβουλία «Ηρακλής»)
Το Ελληνικό Σχέδιο Προστασίας Περιουσιακών Στοιχείων (μετονομάσθηκε Σχέδιο «Ηρακλής») [Hellenic Asset Protection Scheme – HAPS] ήταν μια στρατηγική πρωτοβουλία του ΤΧΣ, που υλοποιήθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών, με στόχο να βοηθήσει τις τράπεζες να τιτλοποιήσουν τα Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματά τους (NPEs) ώστε αυτά να αφαιρεθούν από τον ισολογισμό τους. Κατά την πρώτη φάση του Σχεδίου («Ηρακλής Ι») οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν υποβάλλει τις σχετικές αιτήσεις ώστε να χρησιμοποιήσουν το Σχέδιο για να τιτλοποιήσουν NPEs €31.3 δισ. (σε μεικτή λογιστική αξία) προκειμένου να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα για χρηματοδότηση νοικοκυριών και εταιρειών.
Μεταξύ των υψηλότερων προτεραιοτήτων του ΤΧΣ είναι η άμεση μείωση (με λογικά αποδεκτό κόστος) των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (NPL) των τραπεζών, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη μιας ενεργού αγοράς NPL. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ταμείο συνεργάστηκε στενά με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη που εμπλέκονται στο έργο της μείωσης των NPL, συμπεριλαμβανομένων των Κυβερνητικών Αρχών, της Τράπεζας της Ελλάδος, του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM), Υπερεθνικών Οργανισμών, Επενδυτών, διεθνών τραπεζών και συμβούλων, καθώς και με τις ελληνικές συστημικές τράπεζες, για το σχεδιασμό και την εφαρμογή της απαραίτητης συστημικής δομικής λύσης για μείωση των NPL.
Σύμφωνα με το σχέδιο, ένα αυτόνομο ιδιωτικό όχημα τιτλοποίησης θα αγοράσει Μη Εξυπηρετούμενα Ανοίγματα (NPE) από την τράπεζα και θα διαθέτει αξιόγραφα σε επενδυτές. Το κράτος θα εγγυηθεί τα λιγότερο επικίνδυνα αξιόγραφα του οχήματος τιτλοποίησης. Σε αντάλλαγμα αυτής της εγγύησης, το κράτος θα εισπράξει προμήθεια με όρους αγοράς. Το Νοέμβριο του 2018, το ΤΧΣ έστειλε ολοκληρωμένη μελέτη στο Υπουργείο Οικονομικών για την ανάπτυξη του Ελληνικού Σχεδίου Προστασίας Περιουσιακών Στοιχείων. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2019, το ΤΧΣ συνέχισε να συνεργάζεται στενά με τις τράπεζες και άλλα εμπλεκόμενα μέρη στην πρωτοβουλία HAPS, συμμετέχοντας επίσης στη νομική ομάδα που είχε την ευθύνη σύνταξης του σχετικού Νόμου. Η Βουλή θέσπισε το Νόμο το Δεκέμβριο του 2019. Η επιτυχία του Σχεδίου επιβεβαιώνεται με την επέκταση του τον Απρίλιο του 2021 κατά 18 μήνες, με το «Ηρακλής ΙΙ» που θα ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο του 2022. Οι τράπεζες αναμένεται να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τα πλεονεκτήματα του Ηρακλή και έχουν ήδη ανακοινώσει νέες συναλλαγές που υπάγονται στο Σχέδιο «Ηρακλής ΙΙ». Όπως και με το πρώτο Σχέδιο το κράτος παρέχει εγγυήσεις έως €12 δισ. στα λιγότερο επικίνδυνα αξιόγραφα του οχήματος (senior notes).
Το ΤΧΣ εξακολουθεί να υποστηρίζει τη χρήση της τιτλοποίησης ως βιώσιμου χρηματοδοτικού εργαλείου και βασικού μηχανισμού για τον έλεγχο του πιστωτικού κινδύνου και την απελευθέρωση κεφαλαίων που μπορούν να διοχετευθούν στην οικονομική ανάπτυξη. Το Ταμείο συμμετέχει σε διάφορα φόρουμ τιτλοποιήσεων και ενεργεί ως μόνιμος παρατηρητής της ένωσης Prime Collateralised Securities (PCS), μαζί με την ΕΚΤ, την ΕΑΤ, την ΕΤΕπ, το ΕΤΕ και την ΕΤΑΑ, μεταξύ άλλων.
Τον Ιούλιο του 2022, το ΤΧΣ, σε συνεργασία με την PCS, δημοσίευσε τεχνικό έγγραφο σχετικά με τη συνθετική τιτλοποίηση και τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει στις ελληνικές τράπεζες ως εργαλείο διαχείρισης κινδύνων και κεφαλαίων. Το έγγραφο είναι διαθέσιμο εδώ here. Τον Σεπτέμβριο του 2022, το ΤΧΣ συνδιοργάνωσε μαζί με την PCS ένα συμπόσιο τιτλοποιήσεων για να φέρει σε επαφή εμπειρογνώμονες τιτλοποιήσεων, ρυθμιστικές αρχές, διοργανωτές, διακανονιστές, επενδυτές και διαχειριστές. Το συμπόσιο παρείχε μια επισκόπηση των βασικών χαρακτηριστικών και των διαφορετικών τύπων συναλλαγών τιτλοποίησης στην ευρωπαϊκή αγορά, εμβάθυνε στην SRT και την τιτλοποίηση εντός ισολογισμού, ενώ εστίασε επίσης στα βασικά θέματα τιτλοποίησης στην Ελλάδα. Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, το Ταμείο παρακολούθησε την εκτέλεση των συναλλαγών τιτλοποίησης από τις τράπεζες στο πλαίσιο του προγράμματος προστασίας περιουσιακών στοιχείων Hercules, το οποίο αποτέλεσε καταλύτη για όλες τις συστημικές τράπεζες προκειμένου να επιτύχουν μονοψήφιο δείκτη ΜΕΔ το 2022.
Διαχείριση Μη Εξυπηρετούμενων Ανοιγμάτων
Εκτός από τη στρατηγική πρωτοβουλία HAPS, το ΤΧΣ συνεργάστηκε στενά με τις συστημικές τράπεζες και τις αρχές προκειμένου να διευκολύνει τη διαχείριση των Μη Εξυπηρετούμενων Δάνειων (ΜΕΔ), ενώ σύμφωνα με τις διατάξεις της Συμφωνίας-Πλαίσιο [RFA], το ΤΧΣ παρείχε τη συγκατάθεσή του για έγκριση των Στρατηγικών και Επιχειρησιακών Στόχων των τραπεζών για διαχείριση των ΜΕΔ τους, που υποβάλλονται στο SSM.
Έχοντας αναπτύξει ένα ισχυρό εργαλείο διαχείρισης και αναφοράς δεδομένων ΜΕΔ για την ανάλυση και τη συγκριτική αξιολόγηση των επιδόσεων των τραπεζών στο μέτωπο μείωσης των ΜΕΔ, το ΤΧΣ πραγματοποιεί τακτικές συναντήσεις με τις τράπεζες για να συζητήσει τις τελευταίες εξελίξεις και για να εντοπίσει όσο το δυνατόν νωρίτερα τους λόγους πιθανής απόκλισης από εγκεκριμένους επιχειρησιακούς στόχους αναφορικά με τα NPL, να προτείνει ενέργειες για μετριασμό και πιθανούς περιορισμούς. Το Ταμείο εστιάζει στο σημείο αυτό από καιρό και συνέταξε – κατόπιν επικαιροποιώντας την δύο φορές – μελέτη «Ανάλυση αναφορικά με τους μη κανονιστικούς περιορισμούς και τα εμπόδια για την ανάπτυξη αγοράς “Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων στην Ελλάδα”, ωσαύτως σχολιάζοντας και υποβάλλοντας προτάσεις για το νέο πτωχευτικό νόμο.
Η ανοιχτή και συχνή επικοινωνία με τις τράπεζες είναι υψίστης σημασίας και πραγματοποιείται επίσης μέσω της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, όπου το Ταμείο συμμετέχει ως παρατηρητής στην Επιτροπή Συντονισμού Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων και με τη συμμετοχή του Ταμείου σε άλλες διατραπεζικές πρωτοβουλίες όπως το Φόρουμ σχετικά με τα Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, που συνεστήθη ακολουθώντας τη σχετική πρόταση του ΤΧΣ στη δημοσίευση του για «Σχέδιο δράσης για εξυγίανση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων για ενίσχυση του συντονισμού μεταξύ των τραπεζών και επιτάχυνση της αναδιάρθρωσης των μεγάλων εταιρικών ΜΕΔ».
Ο ειδικός τομέας του Ταμείου, στοχεύει να λειτουργήσει ως κέντρο αριστείας, έρευνας και ανάπτυξης, για την προώθηση διεθνών βέλτιστων πρακτικών και την παροχή κατευθυντήριων γραμμών για τη διασφάλιση ομοιομορφίας λύσεων, επιτάχυνση της διαδικασίας και ανταλλαγή τεχνογνωσίας σε συγκεκριμένους τομείς εστίασης της διαχείρισης ΜΕΔ σε συνεργασία με εγχώριες και διεθνείς ενώσεις και με τη βοήθεια εξωτερικών εμπειρογνωμόνων (ανάλογα με τις ανάγκες).
Ο εγχώριος τραπεζικός τομέας ενίσχυσε σημαντικά τους βασικούς του δείκτες καταδεικνύοντας ότι σήμερα είναι σε καλύτερη θέση σε σχέση με το παρελθόν για να απορροφήσει τους κλυδωνισμούς από τις διεθνείς αγορές. Κατά τη διάρκεια του έτους 2022 επετεύχθη ο επιχειρησιακός στόχος για βελτίωση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού και μειώθηκε ο δείκτης των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) σε μονοψήφιο επίπεδο (Δεκέμβριος 2022: 8,7% επί του συνολικού δανειακού χαρτοφυλακίου, έναντι 12,8% το Δεκέμβριο του 2021), με τη χρήση κυρίως του προ-γράμματος παροχής κρατικών εγγυήσεων “Ηρακλής”. Ωστόσο, το ποσοστό των ΜΕΑ παραμένει ακόμη σημαντικά υψηλότερο του αντίστοιχου ευρωπαϊκού μέσου όρου (Δεκέμβριος 2022: 1,8%).
Προγράμματα και δράσεις στήριξης ευάλωτων οφειλετών και ανταμοιβής συνεπών δανειοληπτών. Η αύξηση των βασικών επιτοκίων, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των επιτοκίων για τα στεγαστικά δάνεια που είχαν συναφθεί με κυμαινόμενο επιτόκιο. Δεδομένης της σημαντικής οικονομικής επιβάρυνσης των εν λόγω δανειοληπτών, δημιουργήθηκαν από τις τράπεζες προγράμματα στήριξης των ασθενέστερων οικονομικά δανειοληπτών μέσω της επιδότησης επιτοκίου, καθώς και ανταμοιβής συνεπών δανειοληπτών μέσω της διατήρησης ενός χαμηλότερου επιτοκίου βάσης για στεγαστικά δάνεια. Το Δεκέμβριο του 2022 δημιουργήθηκε το πρόγραμμα στήριξης δανειοληπτών πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων με στεγαστικά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου. Το πρόγραμμα προβλέπει την επιδότηση κατά 50% της αύξησης της μηνιαίας δόσης στεγαστικού δανείου κυμαινόμενου επιτοκίου για διάστημα 12 μηνών με ημερομηνία αναφοράς την 30.6.2022. Τον Απρίλιο του 2022 οι συστημικές τράπεζες, στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης τους, ανακοίνωσαν προγράμματα ανταμοιβής για συνεπείς δανειολήπτες στεγαστικών δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο. Τα προγράμματα των συστημικών τραπεζών έχουν τεθεί σε ισχύ στις αρχές Μαΐου 2023, έχουν κοινά χαρακτηριστικά και προβλέπουν την αυτόματη ένταξη όλων των συνεπών δανειοληπτών με στεγαστικά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου ανεξαρτήτως διάρκειας και νομίσματος. Το πρόγραμμα προβλέπει τη διατήρηση του επιτοκίου αναφοράς που ισχύει την 31.3.2023 μειωμένου κατά 20 μονάδες βάσης για 12 μήνες, προστατεύοντας τους δανειολήπτες από τυχόν περαιτέρω αυξήσεις των βασικών επιτοκίων.
Το Ταμείο επικοινώνησε τις προσδοκίες του προς ελληνικές συστημικές τράπεζες αναφορικά στην έγκαιρη πρόληψη κινδύνων που απορρέουν από την κρίση της πανδημίας (Covid19) καθώς και της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης και, παρείχε συστηματική υποστήριξη ως προς την καταλληλόλητα και την αποτελεσματικότητα των ληφθέντων μέτρων.
Επιπλέον, το Ταμείο υποστήριξε ενεργά τις συστημικές πρωτοβουλίες του Εξωδικαστικού Μηχανισμοί, των προγραμμάτων Γέφυρας Ι, Γέφυρα ΙΙ με στόχο την αποτροπή δημιουργίας νέων επισφαλών απαιτήσεων ή/και αναβίωσης υφιστάμενων καθυστερήσεων στην αποπληρωμή ιδιωτικού χρέους.